FIFA – Đế chế bóng đá hay tổ chức tội phạm lớn nhất thế giới - Phần 2

Vụ bê bối dài hơn 20 năm bên trong nội bộ FIFA bị phanh phui hồi năm 2015 đã trở thành một trong những vụ tham nhũng lớn nhất trong lịch sử thể thao thế giới. 11 quan chức cao cấp của Liên đoàn đã phải ngồi sau song sắt.

FIFA và hành trình mục ruỗng từ bên trong: Từ đế chế bóng đá đến biểu tượng tham nhũng toàn cầu

Năm 2015, cả thế giới chấn động khi những bê bối âm ỉ suốt hơn hai thập kỷ trong nội bộ FIFA bị phanh phui. Một loạt các quan chức cấp cao, trong đó có Chủ tịch Sepp Blatter, bị điều tra vì hàng loạt tội danh: lừa đảo, rửa tiền, tham nhũng và lạm dụng quyền lực.

Nhưng để hiểu được toàn bộ câu chuyện, chúng ta cần lần ngược về quá khứ – thời điểm FIFA chưa phải là cỗ máy kiếm tiền khổng lồ như hiện tại.

Bước ngoặt của João Havelange và sự thay đổi cấu trúc quyền lực FIFA

Năm 1974, João Havelange – một chính khách thể thao người Brazil – đánh bại chủ tịch FIFA lúc bấy giờ là Sir Stanley Rous. Khác với hình ảnh cổ điển của FIFA là một tổ chức gắn kết những người yêu bóng đá, Havelange biến FIFA thành một bộ máy quyền lực mang tính chính trị. Ông hiểu rõ rằng: ai kiểm soát bóng đá – người đó kiểm soát cảm xúc và tâm lý của hàng tỷ người trên thế giới.

Để giành được phiếu bầu, Havelange đã hứa hẹn phát triển thể thao cho các nước châu Phi và thế giới thứ ba, đổi lại là sự ủng hộ chính trị. Không ai dám chắc có phong bì màu nâu nào được trao tay, nhưng kết quả là ông chiến thắng và mở ra thời kỳ mới: FIFA trở thành một doanh nghiệp ngầm thay vì tổ chức phi lợi nhuận.

Sự trỗi dậy của Sepp Blatter và mối liên kết tiền - quyền

Trong bối cảnh FIFA cần tiền để hiện thực hóa lời hứa của Havelange, Sepp Blatter xuất hiện như một quân bài chiến lược. Chính ông là người đưa ra ý tưởng biến FIFA thành “đối tác truyền thông và thương mại” với các tập đoàn lớn như Coca-Cola, Adidas, Canon… Sự ra đời của mô hình tài trợ thể thao hiện đại bắt đầu từ đây.

Trong số các đối tác, Adidas nổi bật với cái tên Horst Dassler – người đứng sau công ty tiếp thị thể thao ISL. Dassler đã ký được hàng loạt hợp đồng trị giá hàng triệu USD với FIFA và cả IOC. Đổi lại, các khoản hoa hồng khổng lồ được “hồi đáp” qua các tài khoản ngân hàng ở Thụy Sĩ. Sepp Blatter – khi ấy là cánh tay phải của Havelange – biết rõ mọi chuyện nhưng chọn cách đồng lõa, vì bản thân ông cũng bắt đầu được chia phần.

Cuộc chiến ghế chủ tịch: Blatter vs Lennart Johansson

Khi Havelange rút lui sau World Cup 1994, cuộc đua kế nhiệm giữa Sepp Blatter và Lennart Johansson – Chủ tịch UEFA – chính thức bắt đầu. Johansson đại diện cho “phe cải cách”, mong muốn làm trong sạch FIFA. Còn Blatter thì đại diện cho hệ thống cũ – được nuôi dưỡng bằng tiền, quyền và những mối quan hệ âm thầm.

Để thắng cuộc, Blatter dùng lại bài học từ Havelange: đánh vào châu Phi và Caribbean – nơi có số lượng phiếu bầu áp đảo. Jack Warner (châu Mỹ Latin) và Mohamed Bin Hammam (châu Á) trở thành các “trùm phiếu” hỗ trợ Sepp đổi lại những hứa hẹn về quyền lực, tiền bạc và thậm chí là quyền đăng cai World Cup.

Trò chơi chính trị: phong bì, hứa hẹn và phản bội

Với sự hỗ trợ của Jack Warner và Chuck Blazer – hai nhân vật tai tiếng của bóng đá Bắc Mỹ – Blatter có được phần lớn phiếu bầu từ Caribbean. Cùng lúc đó, ông cũng đi đêm với đại diện Nam Phi, hứa hẹn kỳ World Cup cho châu lục này nếu được ủng hộ. Kết quả là Blatter thắng áp đảo tại Paris năm 1998 – mở ra triều đại lâu dài nhưng cũng đầy tai tiếng.

Các phong bì tiền mặt xuất hiện ở khách sạn, nhiều phiếu bầu đổi chiều chỉ trong một đêm. Dù Johansson nhận được sự ủng hộ của châu Âu, ông vẫn thất bại. Từ đây, chiếc ghế quyền lực nhất thế giới bóng đá thuộc về Sepp Blatter – người đứng đầu hệ thống mà chính ông đã góp công xây dựng.

Hệ quả: Từ ISL đến World Cup Qatar 2022

Sau khi ISL phá sản vào đầu những năm 2000, hàng loạt tài liệu cho thấy FIFA đã nhận hoa hồng khổng lồ từ các đối tác quảng cáo và truyền hình. Nhiều khoản chuyển tiền bí ẩn được phát hiện tại các ngân hàng ở Thụy Sĩ, liên quan trực tiếp đến các quan chức FIFA cấp cao. Nhưng vụ lớn nhất phải kể đến: quá trình trao quyền đăng cai World Cup 2022 cho Qatar.

Bất chấp điều kiện thời tiết khắc nghiệt và cơ sở hạ tầng chưa sẵn sàng, Qatar vẫn giành quyền đăng cai. Nhiều người đặt câu hỏi: Liệu đây có phải là phần thưởng cho những người từng giúp Blatter giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 1998?

Cuộc thanh trừng năm 2015 và sự sụp đổ của Blatter

Tháng 5 năm 2015, FBI phối hợp với Thụy Sĩ tiến hành bắt giữ 11 quan chức FIFA ngay tại khách sạn 5 sao ở Zurich. Các cáo buộc xoay quanh rửa tiền, tham nhũng, lừa đảo... với số tiền lên tới hàng trăm triệu USD. Trong khi đó, Sepp Blatter – dù không bị bắt – cũng bị buộc phải từ chức và sau đó bị cấm tham gia các hoạt động liên quan đến bóng đá cho tới năm 2027.

Tổ chức từng là biểu tượng của bóng đá thế giới giờ đây trở thành ví dụ điển hình cho sự tha hóa quyền lực. Niềm tin của người hâm mộ bị tổn thương nặng nề.